Okukola ku Kawuka ka Dementia
Kawuka ka dementia kirwadde ekikosa obwongo era kiremesa omuntu okujjukira, okulowooza n'okukola obulungi mu bulamu obwa bulijjo. Wadde nga tewali ddagala lyonna erikirasa ddala, waliwo enkola nnyingi eziyamba okutangira n'okukendezaamu obubonero bwa dementia. Okukola ku kawuka kano kwetaagisa enkola enywereza etunuulira omuntu yenna, nga kyetagisa abasawo abakugu mu bitundu eby'enjawulo, ab'omu maka n'abalabirira abalwadde.
Eddagala ki erisinga okukozesebwa mu kujjanjaba dementia?
Eddagala erisinga okukozesebwa mu kujjanjaba dementia lirimu cholinesterase inhibitors ne memantine. Cholinesterase inhibitors gayamba okukuuma obutonde bw’obwongo obuyitibwa acetylcholine obukulu ennyo mu kujjukira n’okulowooza. Memantine nayo etangira obwongo obutakozesebwa bubi obutonde obuyitibwa glutamate. Eddagala lino liyamba okukendezaamu obubonero era n’okugonjoola embeera z’abalwadde.
Enkola ezitali za ddagala ziyamba zitya mu kujjanjaba dementia?
Enkola ezitali za ddagala zikola nnyo mu kujjanjaba dementia. Emirimu egy’okuzannyisa obwongo nga okusoma, okuzannya emizannyo egy’obwongo, n’okuyiga ebipya biyamba okukuuma obwongo nga bukola bulungi. Okukola emirimu egy’okusanyusa omwoyo nga okuwandiika, okukuba ebifaananyi, n’okuyimba kiyamba okukendezaamu obuzibu mu nneeyisa n’okulwala endowooza. Okukyusa embeera y’omulwadde n’okumuyamba okuba n’enkola ennungi eza bulijjo kiyamba okukendezaamu okutya n’obutatebenkera.
Omugaso gw’okukola emirimu mu bulamu obwa bulijjo mu kujjanjaba dementia guli gutya?
Okukola emirimu mu bulamu obwa bulijjo kikulu nnyo mu kujjanjaba dementia. Okukola emirimu egy’okwelabirira nga okwenaaza, okwambala, n’okulya kiyamba omulwadde okuwulira nga asobola okweyamba era ne kikendezaamu okuwulira nga teyeesiga. Okukola emirimu egy’awaka nga okufumba n’okukoola kiyamba okukuuma amagezi n’obusobozi bw’omubiri. Okukolagana n’abantu abalala n’okweetaba mu mirimu gy’awamu kiyamba okukendezaamu okulwala endowooza n’okwawukana.
Enkola ki ez’okulabirira abalwadde ezisinga okukozesebwa mu kujjanjaba dementia?
Enkola ez’okulabirira abalwadde ezisinga okukozesebwa mu kujjanjaba dementia zirimu okuteekateeka ennyumba okuba ey’okwerinda, okukuuma embeera ey’emirembe, n’okukozesa ebikozesebwa ebiyamba okujjukira. Okuteekateeka ennyumba okuba ey’okwerinda kirimu okuggyawo ebiyinza okwesittalako n’okuteekawo ebibonerezo ebirungi. Okukuuma embeera ey’emirembe kiyamba okukendezaamu obutatebenkera n’okutya. Okukozesa ebikozesebwa ebiyamba okujjukira nga ebiragiro ebiwandiike n’amassimu agajjukiza biyamba omulwadde okuba n’obulamu obweyagaza.
Ebikozesebwa ebirala ebiyamba mu kulabirira abalwadde ba dementia birimu okukozesa ebikozesebwa eby’omulembe nga ebyuma ebikwata ku mubiri ebikuuma omulwadde obutabuza ne GPS alarms. Enkola zino ziyamba okukendeeza okutya kw’abalabirira abalwadde era ne zikuuma omulwadde ng’ali bulungi. Okuwa amagezi n’okuwagira abalabirira abalwadde nakyo kikulu nnyo mu kujjanjaba dementia kubanga kibasobozesa okuwagira omulwadde mu ngeri esinga obulungi.
Okulabirira omulwadde wa dementia kyetaagisa okukolagana okw’amaanyi wakati w’abalabirira abalwadde, ab’omu maka, n’abasawo abakugu. Enkola ez’okujjanjaba ziteekwa okuba nga zituukiriza ebyetaago by’omulwadde ssekinnoomu era nga zikyusibwakyusibwa ng’obulwadde bweyongera. Okunoonyereza ku ngeri empya ez’okujjanjaba dementia kukyagenda mu maaso, naye mu kiseera kino, enkola eziriwo ziyamba okukendezaamu obubonero n’okutumbula omutindo gw’obulamu bw’abalwadde n’abalabirira abalwadde.
Okusembayo, kikulu okujjukira nti buli mulwadde wa dementia wa njawulo era yeetaaga enkola ey’okujjanjaba eyawule. Okuwuliziganya okw’amaanyi wakati w’abalabirira abalwadde n’abasawo kikulu nnyo mu kutumbula enkola y’okujjanjaba esinga okugasa omulwadde ssekinnoomu. Wadde nga tewali kujjanjaba kukomya ddala dementia, enkola eziriwo zisobola okukendezaamu obubonero n’okuyamba abalwadde okuba n’obulamu obweyagaza.
Okunnyonnyola: Ekiwandiiko kino kya kuwa bukozi bwa magezi bokka era tekiteekwa kutwaalibwa nga amagezi ga ddokita. Bambi webuuze ku musawo akugasa ow’obuyambi obw’enjawulo n’obujjanjabi.